Kitosan, kitin doğal polimerinin bir türevi olan, doğaya ve insan sağlığına zararı olmayıp pek çok faydası bulunan, kullanım alanları açısından zengin ve ulaşımı kolay olan bir polisakkarit, diğer bir deyişle bir biyopolimerdir. Yandaki resim kitosanın toz hâlidir.
(fotoğraf için: https://driedcrabshell.wordpress.com/2011/07/17/chitin-and-chitosan-from-shrimp-waste/)
Ulaşımı neden kolay?
Kitosan, kitin polimerinin kısa süreli kimyasal işlem görmesiyle elde edilir. Kitin polimeri ise yengeç, ıstakoz gibi kabuklu deniz canlılarının kabuğundan, böcek ve örümceklerin iskeletinden ya da mantarların hücre duvarından elde edilir. Kaynaklarda algler, su yosunları, protozoonlar ve bazı solucan türlerinde de kitin bulunduğu ifade edilmiştir.
Piyasada bulunan kitosanın çoğunun yengeç kabuklarından üretildiğini söyleyebiliriz. Çünkü yengeçlerin besin olarak tüketimi sonucunda elde edilen kabukların geri dönüşümü bu şekilde sağlanmaktadır.
Sonuç olarak kitosanın ulaşımının kolay olması, kitinin doğada bol bulunması ve eldesinin basitliği nedeniyledir.
Kullanım alanları neler?
Kitosan başta tekstil, tarım, kozmetik, ilaç üretimi, su arıtımı, gıda korunumu ve tıbbi malzemeler olmak üzere daha birçok alanda kullanılmaktadır.
Kitosanın farklı kullanım alanlarındaki çeşitli uygulamalarını basitçe şu şekilde ifade edebiliriz:
Kitosan,
- Tarımda gübre üretiminde,
- Tekstilde kumaş üretiminde,
- Gıda alanında raf ömrünü arttırıcı katkı maddesi ve meyvelerde kararma engelleyici olarak ve de atıkların yeniden işlenmesinde,
- Eczacılık alanında ilaçların kontrollü salınımında, aynı zamanda kolesterol kontrol edici ve tümör oluşumunu engelleyici olarak,
- Tıbbi malzemeler alanında ise yapay kan damarı, yapay deri, ameliyat dikiş iplikleri ve yara bandı üretiminde,
kullanılmaktadır.
Doğaya ve insan sağlığına faydaları
Kitosanın çok kullanışlı bir madde olduğunu öğrendik fakat bu kullanışlılığın onun kolay üretiminden başka nedenleri olmalı değil mi?
Kitosan, öncelikle tamamen doğa dostu, biyobozunur, biyouyumlu ve hiçbir toksik etkisi bulunamayan bir maddedir; bakteri ve mantar karşıtı, antikanserojen, antioksidatif ve de yara iyileşmesini hızlandıran özelliklere sahiptir. Bu yönlerden doğaya ve insan sağlığına yararlıdır.
Kitosan, bahsettiğimiz harika özellikleriyle pek çok alanda kurtarıcı rol oynamaktadır. Böylelikle bir çeşit kahraman malzeme olduğunu söylemek mümkündür.
Kaynaklar
- “Kitosan özellikleri, üretimi ve uygulamaları”, http://www.plastik-ambalaj.com/tr/plastik-ambalaj-makale/1921-kitosan-oezellikleri-ueretimi-ve-uygulama-alanlar
- “Chitosan (Kitosan) Nedir ?”, https://supplementansiklopedisi.com/chitosan-kitosan-nedir/
- Demir Aslı, Seventekin Necdet, ÖktemTülin, “KİTOSANIN TEKSTİL SANAYİİNDE ANTİMİKROBİYAL MADDE OLARAK KULLANIMININ ARAŞTIRILMASI”, DergiPark, 2008.
- İmamoğlu Ö. Biyokontrolde doğal ürünlerin kullanılması; Kitosan. Turk Hij Den Biyol Derg, 2011; 68(4): 215-22, DOI ID : 10.5505/TurkHijyen.2011.55376