Bir yazının özgünlük, doğruluk ve güvenilirliği yazılırken faydalanılmış olan kaynaklardan ve yazarın bu kaynakları kullanım şeklinden anlaşılır. Kaynaksız yazı temelsiz bir yapıya benzetilebilir. Bu mahalde özellikle araştırma yazılarında kullanılan kaynaklar okuyucuya en uygun şekilde gösterilmelidir.
Yazılarda kaynakların gösterilmesi konusunda etik açıdan dikkat edilmesi gereken üç başlığı: “alıntı”, “atıf” ve “intihal” durumlarını kısaca ele alalım.
Alıntı, Türk Dil Kurumunca “Bir yazıya başka bir yazarın yazısından alınmış parça, aktarma, iktibas” şeklinde tanımlanır. TDK’nın tanımında bahsedilen, bir ya da birçok kaynaktan alınmış parça sizin de önceki cümlede karşılaşmış olduğunuz gibi tırnak işareti içinde verilmeli ve alınan kaynak mutlaka yazının içinde bahsedilmeli veya dipnot ile gösterilmelidir.
Alıntı sadece cümle formatında olmak zorunda değildir. Alıntılanan kısım kelime, kelime öbeği, cümle ya da paragraf olabilir.
Atıf, TDK’nın sözlüğünde “Yöneltme, çevirme, ilişki bulma ve gönderme” şeklinde tanımlanmıştır. Daha geniş bir açıklamayla atıf, yazarın ifadelerini farklı kaynaklara benzetmesi, onlarla ilişkilendirmesi, ileri okuma ve ayrıntılar için okuyucuya bu kaynaklardan bahsetmesidir. Bahsedilen kaynaklar dipnotta ya da bahsedilen yerden hemen sonra parantez içinde belirtilmelidir.
İntihal ise, TDK’nın tanımıyla “aşırma”dır. Yazarın istifade ettiği kaynakları belirtmemesi ve kullandığı bilgileri kendi bulgu ve ifadeleri gibi kullanmasıdır intihal. Diğer bir deyişle bilgi ve emek hırsızlığıdır. İntihali önlemek için alıntı ve atıf yöntemleri kullanılır.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Uygulamalı Etik Araştırma Merkezi’nin bu konuya dair bir yazısında “fikir veya bilgi alınan kaynağın, bir internet sayfası, internette bir tartışma forumu, bir sunum fotokopisi veya bir konuşma dahi olsa kaynak olarak gösterilmesi gerektiği” ifade edilmiştir.
Bilgi, fikir, hayal, düşünce ne olursa olsun kendimize ait değilse kaynağını belirtmek boynumuzun borcudur 🙂
Kaynaklar
- Cem Taşdöğen, “Alıntı Nedir?, Atıf Yapmak Ne Demek?”,2019. https://www.iienstitu.com/blog/alinti-nedir-atif-yapmak-ne-demek
- http://ueam.metu.edu.tr/intihal
- Ahmet Özkaya, “İntihal Nedir? Türkiye’de Akademik Bilgi Hırsızlığı Neden Bir Problemdir?”, 2019, https://evrimagaci.org/intihal-nedir-turkiyede-akademik-bilgi-hirsizligi-neden-bir-problemdir-7812
- Behlül Gücükoğlu, Zerrin Ayvaz Reis, Türkiye’de ve Dünyada İntihalin Yaptırımları, https://ab.org.tr/ab14/bildiri/323.pdf
- “Alıntı ve Dipnot Kuralları”, https://www.uidergisi.com.tr/yazim-ve-dipnot-kurallari
- “İntihal Nedir? Nasıl Önlenir?”, https://akademiktezmerkezi.com/faydali-bilgiler-intihal-nedir-nasil-onlenir
- “Dipnot ve kaynakça kullanımı”, DergiPark, http://www.dergipark.org.tr/tr/pub/artukluakademi/page/6524